Gezonde schermtijd voor kinderen: Zo pakken wij het aan

Als ouder weet je waarschijnlijk hoe verleidelijk het is om schermen in te zetten als hulpmiddel bij het opvoeden. Of het nu gaat om een tablet voor educatie, een YouTube-video om nieuwsgierige vragen te beantwoorden, of gewoon een spelletje om de boel even rustig te houden: schermen zijn overal. Toch is er een verschil tussen bewust en onbewust schermgebruik, en dat verschil maakt een wereld van verschil voor de ontwikkeling van je kind. 

In ons gezin hebben wij duidelijke keuzes gemaakt rondom schermgebruik. Hoe we dat aanpakken? En wat je zelf kunt doen als je merkt dat je de controle op schermtijd kwijt bent geraakt? Dat deel ik in deze blog. Vol inzichten en praktische tips.

Bekijk je deze content liever als video? Dat kan ook!

Geen schermtijd voor de kleinsten (0-2 jaar)

Voor onze jongste, Harvey (mei 2023), is het simpel: geen schermen. Tot de leeftijd van 2 jaar zijn er geen voordelen bekend van schermtijd, alleen nadelen. Door een duidelijk ‘nee’ tegen schermen te zeggen, maken we het voor onszelf en hem heel overzichtelijk.

Voor Jayson (april 2021) hebben we het ook rustig opgebouwd. Tot zijn derde jaar kreeg hij nauwelijks schermtijd. Pas toen hij drieënhalf werd en een sterke interesse toonde in het leren van Engels, letters en rekenen, besloten we schermen bewust in te zetten als educatief hulpmiddel. Dat brengt me bij een belangrijk punt.

Niet alle schermtijd is gelijk

Het gaat niet alleen om de hoeveelheid tijd die kinderen achter een scherm doorbrengen, maar vooral om wat ze doen. Er is een enorm verschil tussen passief consumeren (zoals gedachteloos scrollen of eindeloos filmpjes kijken) en actief leren of creëren.

Ons uitgangspunt? We willen dat schermtijd een positief doel heeft: leren, ontspannen of verbinden. Niet simpelweg tijd doden. En niet om emoties te verdoven.

Duidelijke regels werken (+ dit zijn die van ons)

In ons gezin hebben we drie niet-onderhandelbare regels als het gaat om schermgebruik:

1. Geen schermen tijdens gezinstijd 

Dat betekent: niet tijdens het eten, niet als we samen spelen en geen schermen voor ons als ouders als de kinderen erbij zijn (op af en toe een foto maken na).

2. Geen schermen om emoties te dempen 

We zetten een scherm nooit in om boosheid, verdriet of drukte bij de kinderen weg te nemen. Emoties mogen er zijn, en we willen hen leren om daarmee om te gaan zonder afleiding.

3. Bewuste schermtijd op vaste momenten 

Jayson mag alleen op de iPad als Harvey slaapt, en nooit 's avonds. We houden het overzichtelijk: maximaal 30 minuten per dag, waarbij hij zelf kiest wat hij wil leren (Engels, getallen of puzzels).

We merken dat Jayson door deze aanpak zelf heel goed omgaat met schermtijd. Er is geen strijd om het uit te zetten. Als ik zeg: "Je mag nog één sudoku doen of een Engels verhaaltje lezen," zet hij de iPad daarna netjes zelf uit.  Ik benoem dat bewust naar hem: "Ik vind het heel fijn dat we dit zo goed kunnen overleggen." Dat soort complimenten versterken zijn positieve gedrag.

Bewust schermvrij leven voorleven

Misschien wel het allerbelangrijkste: wij, als ouders, leven het schermvrije leven voor.

• Telefoons wegleggen: Geen scrollen op social media als de kinderen erbij zijn. (liever nog: überhaupt skippen 😉 Op mijn Substack account deelde ik uitgebreid over het stoppen met social media)
• Samen op zoek naar antwoorden: Als Jayson vragen stelt zoals "Hoe worden matrassen gemaakt?" zoeken we dat samen op YouTube op. Ik leg hardop uit hoe ik zoek en welke video's ik kies.
• Geen schermen in de auto: Ook bij lange ritten of uiteten blijft de tablet thuis. In plaats daarvan luisteren we naar muziek, praten we of zijn we gewoon stil.
• Geen schermen tijdens uiteten: We trekken de lijn van geen schermen tijdens maaltijdmomenten ook door als we buiten de deur eten. De jongens mogen wat speelgoed meenemen om rustig mee te spelen, zodat er toch voldoende vermaak is. Met rustig bedoel ik trouwens: dat anderen er geen last van hebben. Het betekent niet dat ze stil op hun stoel blijven zitten en wachten tot iedereen klaar is. Het blijven kinderen 😉

Technologie is niet de vijand, maar een hulpmiddel

We zijn absoluut niet anti-technologie. Wel zijn we zeer bewust in hoe we technologie gebruiken, en nemen de jongens juist van jongs af aan al mee in wat er allemaal mogelijk is. Dus niet simpelweg filmpjes kijken ter vermaak. Wel uitleggen hoe we iets opzoeken of de navigatie instellen. Zodat ze bekend raken met technologie zonder erin te verzuipen.

AI-tools zoals Synthesis Tutor Math zullen we later waarschijnlijk inzetten bij thuisonderwijs om Jayson (en nog later Harvey) wiskunde te laten leren. Het is geniaal dat dat kan. Mits juist gebruikt.

We zijn ook alert op het gevaar van zogenaamde displacement effect: het verdringen van waardevolle activiteiten zoals sporten, lezen of creatief spelen door schermgebruik. Uit onderzoek blijkt dat bijna 20% van de kinderen een sport heeft opgegeven vanwege technologie. Dat willen wij voorkomen. Ik kan me niet voorstellen dat iemand later denkt: wat fijn dat ik mijn sport heb opgezegd, zodat ik lekker op TikTok kon struinen.

Tips voor ouders: Zo creëer je gezonde schermgewoonten

• Stel duidelijke regels: Betrek je kinderen bij het bedenken van deze regels, zodat ze zich er sneller aan houden.
• Benoem positief gedrag: Geef complimenten wanneer je kind goed (lees: zoals afgesproken) met schermtijd omgaat.
• Creëer schermvrije zones: Denk aan gezinsmaaltijden, autoritten en bedtijd.
• Voorbeeldgedrag: Laat je kinderen zien hoe je bewust met technologie omgaat.
• Focus op inhoud, niet alleen tijd: Zorg dat schermtijd leerzaam, creatief of ontspannend is. Het is wezenlijk anders dan enkel consumeren en ‘verdoofd’ raken.